آداب نوروز

برای نوروز در کتب حدیث اعمالی وارد شده است و مردم نیز آداب خاص خود را دارند در بخش اول به ادعیه و اعمال واردشده در شرع می پردازیم و سپس به آداب پسندیده ی مردم در رابطه با نوروز اشاره می کنیم.

شیخ طوسی در مصباح المتهجد از معلی بن خنیس از امام صادق (علیه السلام) روایت کرده که امام فرمودند: آنگاه که نوروز شد غسل کن و پاکیزه ترین لباسهایت را بپوش و بهترین عطرهایت را استعمال کن و آن روز را روزه بدار. پس وقتی نماز ظهر و عصر را خواندی چهار رکعت نماز بخوان در رکعت اول فاتحه الکتاب و ده بار سوره ی قدر و در رکعت دوم فاتحه الکتاب و سپس ده بار سوره ی کافرون در رکعت سوم بعد از حمد ده بار سوره ی توحید و در رکعت چهارم بعد از حمد ده بار معوذتین(سوره ی فلق و ناس)؛ و سپس سجده ی شکر به جای آور و دعا کن تا خدا گناهان پنجاه سالت را بیامرزد.[1]

علامه مجلسیِ  در زاد المعاد ضمن ذکر اعمال حدیث فوق این اعمال را افزوده است:

و این دعا را بخوان: اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الْأَوْصِیَاءِ الْمَرْضِیِّینَ وَ صَلِّ عَلَى جَمِیعِ أَنْبِیَائِکَ وَ رُسُلِکَ بِأَفْضَلِ صَلَوَاتِکَ وَ بَارِکْ عَلَیْهِمْ بِأَفْضَلِ بَرَکَاتِکَ وَ صَلِّ عَلَى أَرْوَاحِهِمْ وَ أَجْسَادِهِمْ اللَّهُمَّ بَارِکْ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ بَارِکْ لَنَا فِی یَوْمِنَا هَذَا الَّذِی فَضَّلْتَهُ وَ کَرَّمْتَهُ وَ شَرَّفْتَهُ وَ عَظَّمْتَ خَطَرَهُ اللَّهُمَّ بَارِکْ لِی فِیمَا أَنْعَمْتَ بِهِ عَلَیَّ حَتَّى لَا أَشْکُرَ أَحَداً غَیْرَکَ وَ وَسِّعْ عَلَیَّ فِی رِزْقِی یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ اللَّهُمَّ مَا غَابَ عَنِّی فَلَا یَغِیبَنَّ عَنِّی عَوْنُکَ وَ حِفْظُکَ وَ مَا فَقَدْتُ مِنْ شَیْ‌ءٍ فَلَا تُفْقِدْنِی عَوْنَکَ عَلَیْهِ حَتَّى لَا أَتَکَلَّفَ مَا لَا أَحْتَاجُ إِلَیْهِ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ.

آنگاه گفته: پس هنگامی که چنین کنی گناهان پنجاه سالت آمرزیده می شود.

و زیاد بگو: یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ.و در کتب غیر مشهوره روایت شده که در لحظه ی تحویل سال این دعا را زیاد بخوانند و برخی گفته اند 360 بار: یَا مُحَوِّلَ الْحَوْلِ وَ الْأَحْوَالِ حَوِّلْ حَالَنَا إِلَى أَحْسَنِ الْحَالِ. و در روایت دیگری است که: یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْأَبْصَارِ یَا مُدَبِّرَ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ یَا مُحَوِّلَ الْحَوْلِ وَ الْأَحْوَالِ حَوِّلْ حَالَنَا إِلَى أَحْسَنِ الْحَالِ.

 و در بعضی از آن کتب روایت شده که در نوروز به عدد روزهای سال این دعا را نیز بخوانند:

اللَّهُمَّ هَذِهِ سَنَةٌ جَدِیدَةٌ وَ أَنْتَ مَلِکٌ قَدِیمٌ أَسْأَلُکَ خَیْرَهَا وَ خَیْرَ مَا فِیهَا وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّهَا وَ شَرِّ مَا فِیهَا وَ أَسْتَکْفِیکَ مَؤُنَتَهَا وَ شُغْلَهَا یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ.[2]

آداب و رسوم ایرانیان:

قبل از ورود اسلام به ایران، ایرانیان آداب خاصی برای نوروز داشتند که با آمدن اسلام برخی از آنان مثل صله ی رحم تأیید شد و برخی مثل چهارشنبه سوری و نحوست سیزدهم فروردین رد شد و برخی مثل سفره هفت سین رنگ و بوی اسلامی به خود گرفت:

1.      پهن کردن سفره ی هفت سین: سبزه، سکه، سرکه، سیر، سنجد، سمنو، سیب، سیاه دانه و سنبل سینهای سفره ی هفت سین را تشکیل می دهند و قرآن و آیینه و ماهی هم معنویت و روشنی و حیات را به ارمغان می آورند.

2.      از مهمترین و زیباترین سنت های نوروز که از فرهنگ اسلامی تاثیر پذیرفته ، حضور ثابت و گسترده قرآن کریم در سفره عید است . خواندن قرآن در ساعت تحویل سال ، قرآن بوسی یکایک افراد گرد آمده بر سفره عید و تبرک کردن عیدی ها با قرآن، از جمله کارهای زیبایی است که هموطنان در ایام عید انجام می دهند .

3.      از دیگر سنت های عید نوروز پاکیزه شدن قبل از تحویل سال برای ورود به سال جدید است؛ که ایرانیان معتقدند:

«سالی که نکوست از بهارش پیداست»

پوشیدن لباس های تمییز و نو، رفتن به حمام قبل از سال نو و اصلاح موی سر.

4.      زیارت اهل قبور به خصوص زیارت قبور شهدا بعد از تحویل سال.

5.      خانه تکانی. فروردین در لغت به معنای فرود آمدن پاکان است[3]. ایرانیان معتقد بوده اند در این ماه ارواح مردگان به منازل خود بر می گردند و بازگشت آنان برای زندگان برکت آفرین است، از این رو خانه ها را جاروب کرده و مهیای بازگشت ارواح گذشتگان می شده اند و از همین رو به عید، عید می گویند؛ یعنی بازگشت رحمت!

6.      دید و باز دید و هدیه دادن به یکدیگر به خصوص عیدی دادن به کوچکترها. خوب است، در این باره به اولویت هایی توجه داشت: 1. دیدار از خانواده شهدا و جانبازان. 2. دیدار از بستگان نزدیک. 3. دیدار از دوستان. 4. عیدی دادن مخصوصاً به نونهالان. 5. آشتی دادن برادران و خواهران دینی و رفع کدورت از بین آنها.

7.      رفتن به مسافرت

8.      رفتن در دل طبیعت در روز طبیعت یا همان سیزده به در. شایسته است طبیعت را قدر بدانیم و به عنوان محیطی که در آن زیست می کنیم به آن نگاه کنیم و آن را حفظ کنیم.

9.      مردم در آخرین روزهای سال به بانک ها می روند و پولهای خود را دریافت کرده و خرید می کنند و در آغاز سال پول ها که حالا یک یا چند دست گردیده اند دوباره به بانک ها می روند. کسبه نیز معمولا در پایان سال حسابهای خود را با یکدیگر تصفیه می کنند.